Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα του Ευγένιου Ο’ Νηλ

Το έργο «To μακρύ ταξίδι της μέρας μέσα στη νύχτα» (ή «Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα» – ανάλογα τη μετάφραση.«Long day’s journey into night ») ήταν το δώρο του Ο΄Νηλ στη γυναίκα του Καρλότα για τη 12η επέτειο του γάμου τους. Η Καρλότα απέκτησε τα δικαιώματα του έργου με την προϋπόθεση να το αφήσει να δει το φως της δημοσιότητας 25 χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Φυσικά, αγνόησε τη ρήτρα και παρέδωσε τα δικαιώματα στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ.

Τον Φεβρουάριο του 1956, τρία χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα, το έργο παρουσιάζεται σε παγκόσμια πρώτη στη Στοκχόλμη. Η επιλογή των Σουηδών δεν ήταν τυχαία. Το σουηδικό κοινό είχε αγκαλιάσει τον Ευγένιο Ο’Νηλ δίνοντας του το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1935 και βλέποντας – όχι άδικα- στο πρόσωπό του έναν άξιο διάδοχο του Στρίντμπεργκ. Ο ίδιος ο συγγραφέας άρρωστος, δεν μπορεί να παραστεί στην τελετή απονομής και στέλνει επιστολή όπου αναγνωρίζει την ισχυρή επίδραση του Στρίντμπεργκ στο έργο του.

Ακολουθεί η αμερικανική πρεμιέρα στη Νέα Υόρκη σε σκηνοθεσία του Jose Quintero- σύμφωνα με την επιθυμία της χήρας Ο’ Νηλ. «Ας συμφωνήσουμε πως πρόκειται για αριστούργημα» γράφει ο μεγάλος κριτικός θεάτρου της New York Times, Brooks Atkinson. Ο Ευγένιος Ο΄Νηλ αποκτά το τέταρτο Pulitzer μετά θάνατον.
Ο Ευγένιος Ο’ Νηλ γράφει το έργο του απ’ το 1939 ως το 1941. Είναι ήδη 53 χρονών και έχει χάσει και τους δύο γονείς του εδώ και χρόνια. Πρόκειται για ένα έργο βαθιά αυτοβιογραφικό, «με δάκρυα και αίμα που όχι μόνο αφορά τον σύγχρονο άνθρωπο, αλλά θα αφορά και τον άνθρωπο του μέλλοντος» λέει ο ίδιος. Ο συγγραφέας τολμάει να ανασύρει τις προσωπικές του αναμνήσεις απ’ τους γονείς και τον μεγαλύτερο αδερφό του, χωρίς να ωραιοποιεί τίποτα. Τα πρόσωπα που παρουσιάζονται στο έργο δεν αποκλίνουν καθόλου απ’ τα πραγματικά. Το μόνο που διαφέρει είναι τα ονόματα τους.
«Η εργασία μου είναι αξεχώριστη απ’ τη ζωή μου. Δεν έχω γράψει ούτε μια γραμμή που δεν ήταν ο καρπός προσωπικής μου πείρας».

Με αριστοτεχνικό τρόπο, με την ακρίβεια ανατόμου, ο συγγραφέας ανασύρει τις λεπτομέρειες της δυστυχίας που θέρισε σαν μάστιγα την οικογένεια του. Ο καθένας απ’ τα τέσσερα πρόσωπα του έργου είναι βυθισμένος στην προσωπική του τραγωδία με τρόπο τέτοιο που αυτό αντανακλάται στους υπόλοιπους, συνθέτοντας ένα παζλ απόγνωσης και ψυχικής ανισορροπίας ενώ φέρνει στην επιφάνεια την αιτιακή σχέση της δυστυχίας και του πώς αυτή κληροδοτείται απ’ τους γεννήτορες στα παιδιά, δικαιώνοντας έτσι το αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα.
Ο πατέρας, θεατρικός ηθοποιός, είδε την καριέρα του να τελματώνεται και τις φιλοδοξίες του να εξαντλούνται στον ρόλο του Κόμη Μοντεχρίστου, παίζοντας τον σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα και αναγάγοντας τον σε προσωπική του επιτυχία (σ.σ λέγεται ότι πρέπει να έπαιξε τον ρόλο πάνω από 6.000 φορές.) «Θα τα έδινα όλα για μια καλύτερη καριέρα», εξομολογείται σε μια κορυφαία στιγμή του έργου κι αφού άφθονο αλκοόλ έχει κυλήσει στις φλέβες του. Λίγο νωρίτερα, έχει προσπαθήσει να εξιλεωθεί για την τσιγκουνιά του στον φυματικό γιο του Έντμοντ, ανατρέχοντας στην εξαθλίωση των παιδικών του χρόνων, στην εγκατάλειψη απ’ τον πατέρα του, στις προσπάθειες της μάνας του να μεγαλώσει τα παιδιά, στο ότι αναγκάστηκε να δουλέψει από 10 χρονών. Στα χρόνια εκείνα έχει τις ρίζες της η δική του προσωπική ματαίωση.
Η μητέρα, καταφεύγει χρόνια στη μορφίνη στην οποία έχει εθιστεί σκορπίζοντας τον φόβο στην οικογένεια της. Αναγκάστηκε να παίρνει το «παλιοφάρμακο», όπως αναφέρεται, μετά τους φριχτούς πόνους απ’ τη γέννηση του τρίτου της γιου (δηλαδή του ίδιου του συγγραφέα). «Εκείνος ο παλιογιατρός φταίει γι’ αυτό που είμαι σήμερα» λέει κάπου ενώ αναπολεί ευχάριστα τις μέρες που έζησε στο πατρικό της, το σχολείο των καλογραιών στο οποίο φοίτησε και την πρώτη της γνωριμία με τον άντρα της, τον οποίο όμως αργότερα μέμφεται για το στήσιμο μιας ζωής χωρίς μόνιμη κατοικία και για την αδιάκοπη περιπλάνηση στα φτηνά ξενοδοχεία για θεατρίνους.
Ο μεγαλύτερος γιος ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα, βγαίνει στο σανίδι, αλλά δεν καταφέρνει να κάνει κάτι αξιόλογο. Τα δικά του αδιέξοδα πνίγονται σε τόνους ουίσκι και σε κακόφημα στέκια αγοραίου έρωτα.
Ο μικρός της οικογένειας, αφού δοκιμάζει διάφορα θαλασσινά επαγγέλματα, γράφει ποιήματα, διαβάζει Νίτσε, δημοσιεύει σε μια εφημερίδα, πίνει και προσβάλλεται από φυματίωση. O πατέρας τον αποδοκιμάζει για τις λογοτεχνικές του προτιμήσεις, η μητέρα του θυμίζει εντέχνως ότι η γέννηση του ήταν η αρχή της δικής της αυτοκαταστροφής μέσω της μορφίνης.

Το έργο είναι γραμμένο κατά τα αριστοτελικά πρότυπα του χώρου, του χρόνου και της δράσης των οποίων ήταν υπέρμαχος ο Ο’Νηλ. Συγχρόνως όμως, διαφαίνεται η επιρροή του απ’ το έργο του Στρίντμπεργκ. Δεν είναι τυχαίο που και ο Σουηδός συγγραφέας διοχέτευε με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία τα έργα του προσπαθώντας να ξορκίσει τους προσωπικούς του δαίμονες. Συγχρόνως, υπάρχει έντονος κι ένας ιψενικός ρεαλισμός, στο ότι όλα καταγράφονται και όλα εξηγούνται χωρίς να μένει ο θεατής με απορίες και χωρίς να μπορούν να αποτολμηθούν άλλες ερμηνείες πέραν αυτών που έχει αποφασίσει ο παθών, ο συγγραφέας εν προκειμένω.
Οι ήρωες του έργου είναι πλάσματα που υποφέρουν, εύθραυστοι κι αδύναμοι να στηρίξουν ο ένας τον άλλον όπως οφείλουν να κάνουν τα μέλη μιας οικογένειας, αφού πρωτίστως δεν μπορούν να βοηθήσουν τους εαυτούς τους.
Το έργο δεν προσφέρει ιδιαίτερη σκηνική δράση. Εξαντλείται σχεδόν σε τεράστιους μονολόγους όπου αφήνεται να εκτεθεί το δράμα του καθενός χωριστά αλλά και όλων μαζί. Ολοκληρώνεται όμως με ιδιαίτερα σπαρακτικό τρόπο, κάνοντας μνεία σε μια μικρή χαραμάδα ευτυχίας που κάποτε φώτισε τη ζωή κάποιου απ’ τους ήρωες.

Αυτό άλλωστε αντικατοπτρίζει και την κοσμοθεωρία του συγγραφέα.
«…Φυσικά θα γράψω έργο και για την Ευτυχία. Αν βέβαια συναντήσω ποτέ αυτήν την πολυτέλεια και διαπιστώσω πως παρέχει δυνατότητες για θεατρική πράξη, πως έχει κάποια αρμονική σχέση με τον βαθύτερο ρυθμό της ζωής. Η ευτυχία ωστόσο, είναι μια λέξη μόνο. Τι σημαίνει; Ανάταση; Έντονο συναίσθημα της αξίας που έχει το παρόν και το μέλλον του ανθρώπου; Αν είναι έτσι…τότε υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό ευτυχίας σε μια τραγωδία , παρ’ όσο σε όλα μαζί τα έργα με «ευτυχές τέλος»; Η αντίληψη πως η τραγωδία αποκλείει την έννοια της ευτυχίας είναι διαβατική μόδα της εποχής μας… Ένα πραγματικό έργο τέχνης περικλείει, σε τελική ανάλυση, το μήνυμα της ευτυχίας…»

ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ – ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΥΗ: Νίκος Προεστόπουλος
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Νίκος Γκάτσος
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Αργυρώ Μεταξά
ΠΑΙΖΟΥΝ ΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Νίκος Κούρκουλος, Λυκούργος Καλλέργης, Πέτρος Φυσσούν, Έλσα Βεργή, Κίττυ Αρσένη
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 3 ώρες και 15 λεπτά (Το έργο μεταδόθηκε σε 2 μέρη. Εδώ είναι σε ένα αρχείο)
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1960 (7 Δεκεμβρίου)

Ευχαριστούμε πολύ τον NikosPs