ΥΜΝΟΣ ΣΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
-
Η ΠΑΡΘΕΝΟΣ
ΣΗΜΕΡΟΝ
ΤΟΥ
ΑΓΙΟΥ
ΡΩΜΑΝΟΥ
ΤΟΥ
ΜΕΛΩΔΟΥ
Χριστούγεννα, λοιπόν, χριστιανική γιορτή και πως
θα μπορούσε να λείψει από τις εορταστικές μας αναρτήσεις ένα θέμα αμιγώς
θρησκευτικό, ένα αριστούργημα της υμνολογίας μας. Ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός,
ένας από τους μεγαλύτερους εκκλησιαστικούς υμνογράφους, σύμφωνα με τη
χριστιανική παράδοση είναι θεόπνευστος. Γεννημένος ποιητής, τάχθηκε στην
χριστιανική υμνογραφία και την εμπλούτισε με σπουδαίες δημιουργίες. Ο
πολυγραφότατος «Πίνδαρος της εκκλησιαστικής ποίησης» με αφορμή το θαύμα της
γέννησης του Θεανθρώπου δημιούργησε τον «Ύμνο στα Χριστούγεννα» που ξεκινά με
το προοίμιο «Η Παρθένος σήμερον…» κι αυτός ακριβώς ο ύμνος μεταφέρθηκε στο
ραδιόφωνο σε μία επίκαιρη και αριστουργηματική ηχογράφηση. Εύχομαι σε όλους
καλές γιορτές και καλή ακρόαση…
ΥΠΟΘΕΣΗ
Ο
περίφημος ύμνος των Χριστουγέννων «Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει»
εξαντλεί τη θεματογραφία του από τη γέννηση του Χριστού από την Παρθένο Μαρία.
Δεν προοριζόταν για ανάγνωση αλλά για ψαλμωδία. Χάρη στη σύζευξη του λόγου με
τον ήχο αποκτούσε ο ύμνος την πραγματική σημασία και την υπόστασή του.
«Ἡ
Παρθένος σήμερον, τὸν ὑπερούσιον τίκτει,
καὶ ἡ γῆ τὸ Σπήλαιον, τῷ ἀπροσίτω προσάγει.
Ἄγγελοι μετὰ Ποιμένων δοξολογοῦσι.
Μάγοι δὲ μετὰ ἀστέρος ὁδοιποροῦσι.
Δι᾿ ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη, Παιδίον νέον,
ὁ πρὸ αἰώνων Θεός…» *
*Η
Παναγία σήμερα στον κόσμο φέρνει ως άνθρωπο τον Άκτιστο Θεό, και η γη το
Σπήλαιο στον Απροσπέλαστο παρέχει. Άγγελοι με τους βοσκούς δοξολογούνε και
μάγοι έρχονται στο δρόμο με τ’ αστέρι. Αφού προς χάρη μας γεννήθηκε Νέο Παιδί,
ο Άχρονος Θεός…»
ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ
ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ: Πέτρος Μαρκάκης
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ:
Κώστας Κροντηράς
ΠΑΙΖΟΥΝ:
Άννα Συνοδινού, Θάνος Κωτσόπουλος, Βύρων Πάλλης, Γιάννης Αποστολίδης, Τίτος
Βανδής, Φοίβος Ταξιάρχης, Ιορδάνης Μαρίνος, Ντίνος Δημόπουλος, Δημήτρης Βεάκης,
Θανάσης Κεδράκας
ΑΚΟΥΓΕΤΑΙ:
χορωδία υπό τη διεύθυνση του Νίκου Τσιλίφη
ΔΙΑΡΚΕΙΑ:
28 λεπτά
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ:
1955 (25 Δεκεμβρίου)
Ο Ρωμανός ο
Μελωδός (περ. 496-560) είναι Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και θεωρείται
κορυφαίος ποιητής και υμνογράφος της. Με το Ρωμανό αρχίζει και ο «χρυσούς
αιώνας» της Εκκλησιαστικής ποίησης. Γεννήθηκε στην Έμεσα της Συρίας πιθανώς τον
6ο αιώνα και σύμφωνα με ανώνυμο ύμνο ήταν εβραϊκής καταγωγής. Στη Βηρυτό έκανε
τις σπουδές του και στα χρόνια τής βασιλείας του Αναστασίου του Α ταξίδεψε στην
Κωνσταντινούπολη, όπου και υπηρέτησε στο ναό της Αγίας Σοφίας. Μετά την
παταγώδη αποτυχία του σαν ψάλτης στον εσπερινό των Χριστουγέννων αποσύρθηκε στη
μονή τής Θεοτόκου των Κύρου. Εκεί, σύμφωνα με το Μηνολόγιο του Βασιλείου, η
Θεοτόκος του έδωσε το χάρισμα της σύνθεσης ύμνων. Τότε έγραψε το κοντάκιο των
Χριστουγέννων με το γνωστό προοίμιο: «Ἡ Παρθένος σήμερον / τὸν ὑπερούσιον
τίκτει / καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιον / τῷ ἀπροσίτω προσάγει...». Σύμφωνα με το
συναξαριστή του ο Ρωμανός έγραψε χίλιες περίπου συνθέσεις από τις όποιες
διασώθηκε μόνο το ένα δέκατο. Τα θέματα που συνέγραψε χαρακτηρίζονται για την
ποικιλία τους. Ύμνησε όλους σχεδόν τους Αγίους και τις εορτές της Χριστιανικής
Εκκλησίας. Ανεξάντλητος στις συλλήψεις και στον πλούτο ιδεών, γνώριζε τον τρόπο
να προσδίδει πρωτοτυπία ακόμη και στα πιο κοινά άσματα που θα μπορούσε να
χαρακτηρίσει κανείς. Το άχαρο αλλά και αχάριστο πολλές φορές υλικό του
(γεγονότα και βίος Αγίων) μπορούσε να το μετατρέψει σε ζωντανό δραματικό πίνακα.
Τα πρόσωπα των Αγίων αλλά και της Παναγίας και του Χριστού παρουσιάζονται
απόλυτα ζωντανά χωρίς τίποτα το νεκρικό ή απόκοσμο. Η ποίηση του Ρωμανού του
Μελωδού εκφράζει την ίδια την εποχή του, τους πόθους και τις ελπίδες των
ανθρώπων. Γι΄ αυτό και το έργο του δεν εξετάζεται μόνο από Θρησκευτικής άποψης
ή λογοτεχνικής αλλά και ιστορικής και λαογραφικής. Η γλώσσα του είναι απλή και
χωρίς στόμφους. Όπου παρουσιάζεται ρητορική μακρολογία αυτό συμβαίνει από την
ανάγκη των τότε λειτουργικών πλαισίων. Γενικά οι φράσεις του θα λέγαμε πως
περιέχουν μια πλαστικότητα, είναι μεστές νοημάτων κατά άψογη τεχνική, όπως
παραδέχονται ειδικοί. Ο Ρωμανός δίνει μέσα από το έργο του σαφείς πληροφορίες
για τη ζωή του, για αυτό κατά καιρούς υποστηρίχτηκαν διάφορες απόψεις ότι ήταν
πρεσβύτερος, εκκλησιέκδικος ή κήρυκας. Το βέβαιο είναι ότι χειροτονήθηκε
Διάκονος. Πέθανε γύρω στο 560. Για τη μεγάλη του προσφορά στη χριστιανική
υμνογραφία ονομάστηκε Πίνδαρος της εκκλησιαστικής ποίησης. Ο Ρωμανός
χρησιμοποίησε το ποιητικό εκείνο είδος πού λέγεται εκκλησιαστικός Ύμνος και του
χάρισε την τελειότερη μορφή. Ο Ύμνος αποτελείται από το Κοντάκιον (προσόμοιον ή
κουκούλιον), τους Οίκους και το Εφύμνιον και στηρίζεται πάνω στο νόμο της
Ισοσυλλαβίας και ομοτονίας. Μαζί με το ποιητικό κείμενο συνέθετε ο ίδιος και τη
μουσική ή έδενε το νέο ποίημα πάνω σε παλιότερη μουσική σύνθεση. Θεματικά τα
έργα του αναφέρονται περισσότερο σε γεγονότα της ζωής του Χριστού και σε ιερά
πρόσωπα της Γραφής, όπως και σε βίους άγιων. Το είδος αυτό της ποίησης
κυριαρχεί και σήμερα στην εκκλησιαστική ποίηση. Η μνήμη του εορτάζεται
την 1η Οκτωβρίου.
Ευχαριστούμε πολύ τον NikosPs
